Ubwirinzi bw’umubiri: Ushobora kurwara coronavirus kabiri?

Ubwirinzi bw’umubiri nibwo burebwa cyane n’ibibazo nk’ibi abantu bakibaza kuri coronavirus. Gusa ikibazo ni uko ibyo tuzi ari bicyeya.

Ushobora gukira coronavirus ukongera ukayandura? Urukingo rwayo ruzakora? Iyi virus izahora igaruka buri gihe cy’urugaryi? Ni gute tuzahangana nayo mu buryo burambye?

Iyi ni inkuru y’umunyamakuru wa BBC wibanda gusa kuri siyansi n’ubuzima.

Ni gute umubiri ugira ubudahangarwa kuri Covid-19 ?

Ubwirinzi bw’umubiri wacu mu kurwanya indwara buza mu byiciro bibiri.

Ikiciro cya mbere ni igihora kiteguye kurwanya ikintu cyose kibangamiye umubiri kiwugezemo.

Ni nk’ubutabazi bwihuse, burekura ibinyabutabire bitera ubushyuhe hamwe n’insoro zera (white blood cells) bigatwika uturemangingo twagezweho n’uburwayi.

Gusa ubu buryo ntabwo bukora kuri coronavirus kuko ntibuyimenya bityo ntabwo buyikurinda.

Ahubwo ukenera ubundi buryo (bwa kabiri) bw’imikorere nk’iyo bushobora kuyimenya.

Ubwo burimo insoro zikora uturindamubiri/abasirikare b’umubiri (antibodies) dushobora kumenya iyi virus no kuyihagarika, n’insoro zishobora gutera zikica uturemangingo twagezweho n’iyi virus.

Iyo ubu buryo bw’ubwirinzi bw’umubiri bushya bukomeye bihagije buha umubiri kwibuka bihoraho iriya virus igihe cyose yazagaruka ukayirwanya.

Ntabwo bizwi neza niba abantu bagira ibimenetso byoroheje gusa, cyangwa abatanabigira, umubiri wabo ukora ubu buryo bushya bw’ubwirinzi.

Ubwirinzi bumara igihe kingana gite ?

Ubwirinzi bw’umubiri bugira ubushobozi bwo kwibuka nk’ubwacu - bwibuka neza indwara zimwe na zimwe, ariko rimwe na rimwe bukibagirwa izindi.

Ubu bwirinzi bwibuka cyane indwara nk’iseru - kuyirwara rimwe ukayikira biha ubwirinzi ubushobozi buhoraho bwo kuyibuka.

Gusa hari izindi bwibagirwa kenshi. Abana bashobora kurwara indwara zo mu buhumekero ziterwa na virus inshuro zirenze imwe mu gihe kimwe cy’ubukonje.

Coronavirus nshya Covid-19, ntabwo iramara igihe kinini ngo abahanga bamenye igihe ubwirinzi bw’umubiri bumara bukiyibuka, gusa hari izindi coronavirus esheshatu zifata abantu zatanga ishusho.

Enye (4) muri zo zigira ibimenyetso nk’iby’ibicurane, ubwirinzi buyibagirwa vuba. Ubushakashatsi bwerekanye ko bamwe mu bazikize bashobora kongera bakazirwara mu mwaka umwe. Gusa ibicurane byazo biba byoroheje.

Hari izindi coronavirus ebyiri zo ziteye ibibazo bikomeye - imwe ni itera ibibazo bikomeye mu buhumekero (Sars) n’indi yitwa Mers - zabonetse mu myaka ishize.

Kuri izi coronavirus, Paul Hunter, umwarimu mu ishami ry’ubuvuzi muri kaminuza ya East Anglia agira ati: "Ikibazo si ukumenya niba umubiri uzigiraho ubwirinzi, ikibazo ni ubw’igihe kingana gute"

Avuga ko ibyagaragaye ari uko ubwirinzi bw’umubiri kuri izi virusi budahoraho.

Ati: "Ubushakashatsi ku turindamubiri bwerekana ko kuri Sars ubwirinzi bumara gusa umwaka umwe cyangwa ibiri, nubwo bitazwi neza neza niba ari iki gihe gusa bumara".

Gusa nubwo ubwirinzi bw’umubiri bwaba budahoraho kuri izi virus kuyirwara bwa kabiri ntabwo bizahaza umubiri nk’ubwa mbere.

Hari abanduye Covid-19 kabiri ?

Hari amakuru atandukanye yagiye agaragaza ko hari abayirwaye inshuro zirenze imwe mu gihe gitoya.

Hari abemeza ko atari ukuri ko umuntu ayandura kabiri. Hari n’abavuga ko iyi virus igera aho imera nk’isinziriye ikihisha mu mubiri, ikazongera ikazamuka nyuma.

Gusa, icyo abahanga muri siyansi bemeranyaho ni uko hari abarwayi basuzumwa nabi bakabwira ko bakize.

Nta muntu kugeza ubu urakira iyi virus ngo yemere ko bayimutera nanone kugira ngo basuzume ubwirinzi bw’umubiri, ariko ingunge (macaque) ebyiri zabikozweho.

Zandujwe inshuro ebyiri Covid-19, bwa mbere kugira ngo umubiri utangire gukora ubwirinzi n’ubwa kabiri nyuma y’ibyumweru bitatu.

Ubu bushakashatsi bwerekanye ko izi nyamaswa zisa n’abantu zitondeye kugira ibimenyetso byo by’iyi virus nyuma y’icyo gihe gito zongeye kuyanduzwa.

Niba mfite uturindamubiri mfite ubwirinzi ?

Ntabwo ari cyo bisobanuye, niyo mpamvu ishami rya ONU rishinzwe ubuzima ku isi OMS riri kurwanya ibihugu biri gukoresha ibyitwa "immunity passports" mu koroshya amategeko ya ’guma mu rugo’.

Iki gitekerezo gishingiye ko ukorewe ikizamini cy’uturindamibiri/abasiriakare b’umubiri bagasanga ahagaze neza bamureka agasubira mu kazi.

Gusa abarwayi hafi ya bose uzabasangana urugero runaka rw’uturindamubiri. Ariko si bose uzasangana uturindamubiri duhagarika coronavirus ngo ntigere mu tundi turemangingo tw’umubiri.

Ubushakashatsi ku barwayi 175 bakize Covid-19 mu Bushinwa bwerekanye ko 30% byabo bari bafite ikigero kiri hasi cyane cy’utu turindamubiri tubasha kurwanya covid-19.

Niyo mpamvu OMS ivuga ko kuba ufite uturindamubiri duhagije bitavuze ko ari utwo umubiri ukeneye mu gukira no kurinda iyi ndwara.

Ikindi ni uko kuba gusa warindwa n’utwo turindamubiri, bidasobanuye ko umubiri wawe utabana n’iyo virus kandi ngo uyanduze abandi.

Kuki ubwirinzi bw’umubiri ari ingenzi ?

Ni ingenzi cyane ku buzima bw’umubiri wawe no kuba wakwandura Covid-19 inshuro nyinshi mu gihe kingana runaka.

Ubwirinzi kandi buzagena uburyo iki cyorezo cyakuzahaza cyangwa kikaba cyanakwica. Ubwirinzi bw’umubiri ku kigero runaka butuma iki cyorezo kitazahaza umubiri.

Niba bigoye cyane ko umubiri ukora ubwirinzi wibuka by’igihe kirekire, bishobora no kugorana gukora urukingo, cyangwa bigahindura uko urwo rukingo rwakoreshwa, inshuro n’igihe.

Igihe ubwirinzi bw’umubiri bumara bwibuka iyi virus kizatubwira niba hari amahirwe yo kubasha guhagarika ikwirakwira ryayo.

Ibi ni bimwe mu bibazo bitarabonerwa ibisubizo.

IZINDI NKURU
Ibitekerezo(0)
Tanga Igitekerezo